Charakterystyka Rynku

Statystyka

  • Udział energii ze źródeł odnawialnych, prezentowany w procentach, może być z jednej strony wyliczony w stosunku do zużytej energii pierwotnej albo w stosunku do końcowego zużycia energii. Nie bez znaczenia pozostaje także fakt, czy wyliczenia dokonujemy w stosunku do wartości brutto (generalnie taka wartość uwzględnia zużycie energii na potrzeby wytwarzania przez wytwórców oraz straty na przesyle i dystrybucji energii) czy też wartości netto (końcowe zużycie przez odbiorców końcowych). Zdarza się bardzo często, że udziały prezentowane są tylko dla jednego sektora energii, np. elektroenergetyki. Do kolejnych dwuznaczności może prowadzić brak konsekwencji w używaniu dwóch różnoznacznych pojęć: "produkcji" i "zużycia" energii. Ma to szczególne znaczenie, kiedy mamy do czynienia z wykorzystaniem energii elektrycznej w transporcie. W takim przypadku informacja z udziałem energii prezentująca produkcję energii zaliczona zostanie na poczet sektora elektroenergetyki, natomiast w przypadku zużycia, energia zaliczona zostanie na poczet sektora transportu. Ważna jest także informacja, którego roku lub jakiego okresu dotyczy wyliczana wartość udziału energii ze źródeł odnawialnych. Należy być także konsekwentnym przy dokonywaniu obliczeń, bazując na wydanych świadectwach pochodzenia dla energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych. Część świadectw pochodzenia (tzw. zielonych certyfikatów) za wygenerowaną w danym roku energię elektryczną może zostać wydana, w myśl obowiązujących przepisów ustawy Prawo energetyczne, w roku następnym. Należy pamiętać także, że zielone certyfikaty dotyczą jedynie źródeł koncesjonowanych/rejetrowanych i przyłączonych do krajowej sieci elektroenergetycznej. I na koniec, warto także wspomnieć o udziałach wyliczanych w oparciu o jakąś sztucznie przyjętą metodologią, np. jak ma to miejsce w Dyrektywie 2009/28/WE. Dlatego, podając udział energii ze źródeł odnawialnych, należy podać pełną informacją jakiego rodzaju energii dotyczy i w oparciu o jaką metodologię został wyliczony.

    Zważywszy na przyjęte cele unijne dla udziału energii ze źródeł odnawialnych Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2009 r. ostatnio bardzo często podaje się udziały wyliczane właśnie w ujęciu o metodologię przytoczonej Dyrektywy 2009/28/WE.

    Według PIGEO udział zużycia energii brutto ze źródeł odnawialnych (ze wszystkich sektorów) w finalnym zużyciu energii końcowej brutto osiągnął w roku 2010 poziom ok. 8%.

    Na udział ten składa się zużycie energii ze źródeł odnawilanych na poziomie ok. 60 TWh (ok. 5000 ktoe) przy całkowitym finalnym zużyciu energii brutto na poziomie ok. 65 tys. ktoe (ok. 750 TWh). Statystyka lat poprzednich pokazała, że w ubiegłej dekadzie w zasadzie nie zanotowano znaczącego wzrostu udziału energii ze źródeł odnawialnych w finalnym zużyciu energii brutto a jedynie wzrost udziału energii pierwotnej w strukturze całkowitego wykorzystania energii pierwotnej zawartej w nośnikach i wykorzystanej w energetyce.

    Główny wkład w realizację tego udziału w strukturze zużycia końcowego energii ze źródeł odnawialnych reprezentowany jest przez zielone ciepło (energia ze źródeł odnawialnych wykorzystana w sektorze ciepłownictwa i chłodnictwa). Prawie 90% zużytej w 2010 r. energii ze źródeł odnawialnych to zielone ciepło. Składa się na nie, przede wszystkim, energia wytwarzana z biomasy stałej w źródłach nie przyłączonych do sieci (ok. 95% wolumenu zielonego ciepła). Pozostała zielona energia cieplna generowana jest w sieciowych źródłach w oparciu o biomasę stałą oraz przez znajdujące coraz więcej nabywców pompy ciepła i kolektory słoneczne. Dokonując wyliczenia udziału zużycia energii cieplnej i chłodu ze źródeł odnawialnych w stosunku do całkowitego finalnego zużycia energii brutto w tym sektorze uzyskamy udział na poziomie 12% w roku 2010.

    W sektorze elektroenergetyki wciąż dominuje energia elektryczna wytwarzana z biomasy w technologii współspalania z węglem. W roku 2010 ok. 50% zielonych certyfikatów poświadczających, że energia elektryczna wytwarzona została w źródłach odnawialnych (koncesjonowanych i rejestrowanych), wydawana jest dla energii elektrycznej z biomasy współspalanej z węglem. Wciąż znaczący udział w produkcji energii elektrycznej ma energetyka wodna. Obserwuje się także znaczny przyrost mocy wytwórczych w farmach wiatrowych. Dokonując wyliczenia udziału zużycia energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych w stosunku do całkowitego finalnego zużycia energii elektrycznej brutto tym sektorze uzyskamy udział na poziomie 7% w roku 2010.

    W sektorze biopaliw Polska wykazuje jedynie produkcję biopaliw I generacji, w tym bioetanolu i biodiesela. Należy zaznaczyć, że w metodologii Dyrektywy biopaliwa nie spełniające kryteriów zrównoważonego rozwoju nie będą brane pod uwagę przy wyliczaniu udziału energii ze źródeł odnawialnych w roku 2020. Dokonując wyliczenia udziału zużycia energii ze źródeł odnawialnych w transporcie w stosunku do całkowitego finalnego zużycia energii w tym sektorze uzyskamy udział na poziomie niespełna 6% w roku 2010.

    Dokonując porównania udziałów energii ze źródeł odnawialnych w Polsce z innymi krajami UE, można stwierdzić, że w Polsce sektor ten rozwija się znacznie wolniej niż trendy całej UE. Statystyki produkcji energii ze źródeł odnawialnych w Polsce w sektorach ciepłownictwa i chłodu oraz w sektorze biopaliw pokazują, że zawodzą dotychczasowe instrumenty wsparcia lub są one słabsze niż w przypadku zielonej energii elektrycznej, której produkcja pochłania coraz więcej dostępnych zasobów biomasy – głównego, jak dotychczas, surowca w Polsce do produkcji ciepła i paliw w sektorze odnawialnych źródeł energii.

Cele i Strategia

  • Dyrektywa przedstawia cele obligatoryjne dla każdego kraju członkowskiego do roku 2020 (dla Polski 15% w całym sektorze OZE oraz 10 proc. w sektorze paliw transportowych) oraz wyszczególnia minimalne wymagania regulacyjne do wprowadzenia w ustawodawstwie krajowym w określonym czasie tak, aby ułatwić realizację celów krajowych i celu wspólnotowego. Nie wskazuje jednak, w których sektorach i poprzez jakie technologie zwiększać produkcję „zielonej” energii. Dyrektywa wskazuje, że krajowe cele w zakresie udziału OZE w sektorze transportu, energii elektrycznej oraz ciepła i chłodu z podziałem na poszczególne technologie a także działania w zakresie efektywności energetycznej prowadzące do zmniejszenia końcowego zużycia energii określone powinny być w Krajowych Planach Działań (KPD). To w oparciu o ich zapisy każde państwo członkowskie powinno realizować, ustalone Dyrektywą, cele.

    Zaprezentowane cele, obok konieczności zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych oraz poprawy wydajności energetycznej, wynikają z tzw. pakietu klimatyczno-energetycznego. Realizacja poszczególnych celów pakietu 3x20 jest ze sobą mocno powiązana. Wzrost produkcji energii ze źródeł odnawialnych wpływa na redukcję emisji gazów cieplarnianych, jak i poprawia efektywność energetyczną z uwagi na generację rozproszoną. Efektywność energetyczna wpływa korzystanie zarówno na ograniczenie emisji oraz na osiąganie udziału odnawialnych źródeł energii liczonego w stosunku do finalnego zużycia energii brutto.

    Celem strategicznym polskiego rządu jest pełna realizacja celów, czego efektem są przyjęte dokumenty strategiczne, w tym szczególnie:

    • Polityka Energetyczna Polski do roku 2030 (PEP2030)

    Jest to dokument przygotowany przez ministerstwo gospodarki i przyjęty w dniu 10 listopada 2009 przez Radę Ministrów. Wyznacza on cele na poziomie krajowym i określa kierunki rozwoju energetyki państwa, prognozę zapotrzebowania na energię oraz program działań wykonawczych do roku 2012, które skutkować mają wypełnieniem międzynarodowych zobowiązań z zakresu ochrony środowiska. Spośród przedstawionych kierunków rozwoju polskiej energetyki przedstawimy wybrane i najbardziej współzależne, w kontekście pakietu klimatyczno-energetycznego, zagadnienia polityki energetycznej: (a) poprawa efektywności energetycznej, (b) rozwój odnawialnych źródeł energii, (c) ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko.

    • Krajowy Plan Działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych (KPD)

    Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE określiła cele ogólne, ale i jednocześnie obligatoryjne do osiągnięcia do roku 2020 w zakresie zwiększenia udziału energii ze źródeł odnawialnych. Zgodnie z art. 4 Dyrektywy, każde państwo członkowskie najpóźniej do 30 czerwca 2010 r. określa swój Krajowy Plan, w którym zawiera środki które planuje wprowadzić, aby ułatwić osiąganie celów i aby zachęcić do inwestowania we wszystkich sektorach energii: elektroenergetyce, ciepłownictwie i chłodnictwie i sektorze transportowym. Rząd polski przyjął dokument uchwałą Rady Ministrów dopiero w dniu 7 grudnia 2010 r. i dwa dni później przesłał go do Komisji Europejskiej.

    • Kierunki Rozwoju Biogazowni Rolniczych w Polsce na lata 2010-2020

    Dokument strategiczny opracowany został przez Ministerstwo Gospodarki przy współpracy z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Dokument przyjęty został uchwałą Rady Ministrów w dniu 13 lipca 2010 r. Jego ambitnym celem jest stworzenie takich warunków do prowadzenia w tym sektorze inwestycji, aby do roku 2020 powstała średnio jedna biogazownia rolnicza w jednej gminie, co przekłada się na liczbę instalacji ok. 2000 w roku 2020. Myśl rozwoju tego sektora wypłynęła ze wspólnego porozumienia 4 organizacji sektorowych: Polskiej Izby Gospodarczej Energii Odnwialnej, Stowarzyszenia Energii Odnawialnej, Stowarzyszenia Niezależnych Wytówrców Energii Skojarzonej oraz Polskiej Izby Biomasy. Organizacje te wypracowały pierwszą wersję, znacznie dalej idącą - jeśli chodzi o eliminacje barier rozwojowych - strategię rozwoju biogazowni rolniczych w Polsce, owcześnie nazwaną "Innowacyjna Energetyka - Rolnictwo Energetyczne".

    POLITYKA ENERGETYCZNA POLSKI DO 2030 r.

    Poprawa efektywności energetycznej

    Cele główne:

    • Dążenie do utrzymania zeroenergetycznego wzrostu gospodarczego,

    • Zmniejszanie energochłonności gospodarki do poziomu UE-15. Bowiem, mimo bardzo dużego postępu w tym zakresie, energochłonność PKB w Polsce jest ok. dwukrotnie wyższa od średniej europejskiej.

    Cele szczegółowe:

    • Zwiększenie sprawności wytwarzania energii elektrycznej i wzrost produkcji energii elektrycznej w technologii wysokosprawnej kogeneracji (wsparcie dla tego typu jednostek),

    • Zmniejszenie strat sieciowych na przesyle i dystrybucji energii (modernizacja i budowa nowych, rozwój generacji rozproszonych)

    • Wzrost efektywności końcowego wykorzystania energii.

    Uchwalona ostatnio ustawa o efektywności energetycznej, ma wdrożyć system wsparcia w postaci tzw. białych certyfikatów, które rynkowo mają pozwolić na racjonalne wykorzystanie energii. Resort gospodarki zapewnia także wprowadzić bodźce dla rozwoju wysokosprawnej kogeneracji, wspierać badania naukowe a także inwestycje prowadzące do oszczędzania energii, szczególnie dla termomodernizacji budynków.

    Działania te mają doprowadzić w pierwszej kolejności do zrealizowania celu indykatywnego wynikającego z dyrektywy 2006/32/WE, tj. osiągnięcie do 2016 roku oszczędności energii o 9 proc. w stosunku do średniego zużycia energii finalnej z lat 2001 – 2005 (o 53 452 GWh) określony w ramach Krajowego Planu Działań dotyczącego efektywności energetycznej, przyjętego przez Komitet Europejski Rady Ministrów w dniu 31 lipca 2007 r.

    Rozwój odnawialnych źródeł energii

    W dokumencie podkreślono potrzebę rozwoju OZE w oparciu o:

    • zrównoważony rozwój poszczególnych technologii,

    • wysokoefektywne przetwarzanie biomasy poprzez

    o zgazowanie

    o produkcję paliw płynnych (II generacji)

    o generację rozproszoną

    • energetykę wiatrową on- i offshore,

    • energetykę wodną bez znaczącego wpływu na środowisko,

    • energię geotermalną (pompy ciepła, wody geotermalne),

    • energetykę słoneczną (kolektory, fotowoltaika).

    Cele główne:

    • Wzrost udziału OZE w finalnym zużyciu energii conajmniej do poziomu 15% w 2020 roku oraz dalszy wzrost tego wskaźnika w latach następnych (do 20% w roku 2030).

    • Osiągnięcie w 2020 roku 10% udziału biopaliw w rynku paliw transportowych,

    • Zwiększenie wykorzystania biopaliw II generacji,

    • Ochroną lasów przed nadmiernym eksploatowaniem,

    • Wykorzystanie obszarów rolniczych na cele OZE,

    • Wykorzystanie urządzeń piętrzących stanowiących własność Skarbu Państwa do produkcji energii elektrycznej.

    • Zwiększenie stopnia dywersyfikacji źródeł dostaw.

    Działania jakie przewidziano dla realizacji postawionych celów obejmują m.in.:

    • Wypracowanie ścieżki dochodzenia do celu w sposób zrównoważony poprzez:

    o Krajowy Plan Działań dla wdrożenia dyrektywy 2009/28/WE

    o Ewentualnie nadanie statusu celu publicznego inwestycjom OZE

    o Wdrożenie dyrektywy na poziomie krajowym w odpowiednich regulacjach,

    • Utrzymanie mechanizmów wsparcia dla producentów energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych, np. poprzez system świadectw pochodzenia

    o Monitorowanie funkcjonowania systemu dla osiągnięcia celu

    o Ewentualne zmiany systemu po 2012.

    • Utrzymanie obowiązku stopniowego zwiększania udziału biokomponentów w paliwach transportowych

    o zmiana regulacji prawnych

    • zwiększenie udziału biokomponentów w paliwach ciekłych

    • zmian sposobu obliczania realizacji Narodowego Celu Wskaźnikowego,

    • objęcie biopaliw z nowych technologii systemem ulg i zwolnień podatkowych (np. ulga w podatku akcyzowym)

    o Dostosowywanie wymagań jakościowych dla biokomponentów i biopaliw ciekłych do nowych norm celem umożliwienia wprowadzania na rynek nowych rodzajów biopaliw ciekłych.

    • Wprowadzenie dodatkowych instrumentów wsparcia zachęcających do szerszego wytwarzania ciepła i chłodu z OZE,

    o Przygotowanie systemu promowania technologii pomp ciepła i kolektorów słonecznych

    o Dokonanie analizy zasadności wprowadzenia mechanizmów wsparcia dla ciepła i chłodu sieciowego

    o Ewentualne przygotowanie projektu regulacji w zakresie wsparcia ciepła i chłodu sieciowego z OZE

    • Wdrożenie kierunków budowy biogazowni rolniczych, przy założeniu powstania do roku 2020 średnio jednej biogazowni w każdej gminie (ok. 2,5 tys. takich instalacji)

    o Przyjęcie przez Radę Ministrów dokumentu „Kierunki rozwoju biogazowni rolniczych w Polsce

    o Usuwanie barier rozwoju biogazowni rolniczych

    o Sporządzenie przewodnika dla inwestorów zainteresowanych realizacją budowy biogazowni rolniczych

    o Kampania informacyjna we współpracy z samorządem lokalnym

    • Stworzenie warunków ułatwiających podejmowanie decyzji inwestycyjnych dotyczących budowy farm wiatrowych na morzu,

    o identyfikacja barier prawnych

    o Przygotowanie projektów zmian prawnych usuwających zidentyfikowane bariery

    o Dokonanie rozstrzygnięć odnośnie zaangażowania Polski w budowie międzynarodowej morskiej kablowej linii energetycznej

    o Wskazanie potencjalnych lokalizacji farm wiatrowych na obszarach morskich

    • Utrzymanie zasady zwolnienia z akcyzy energii pochodzącej z OZE,

    • Bezpośrednie wsparcie budowy nowych jednostek OZE i sieci elektroenergetycznych, umożliwiających ich przyłączenie z wykorzystaniem funduszy europejskich oraz środków funduszy ochrony środowiska

    • Stymulowanie rozwoju potencjału polskiego przemysłu, produkującego urządzenia dla energetyki odnawialnej

    • Wsparcie rozwoju technologii oraz budowy instalacji do pozyskiwania energii odnawialnej z odpadów zawierających materiały ulegające biodegradacji (np. odpadów komunalnych zawierających frakcje ulegające biodegradacji),

    o Wydanie rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków technicznych kwalifikowania części energii odzyskanej z termicznego przekształcania odpadów komunalnych jako energii z OZE.

    Oprócz ww. działań, kontynuowana ma być realizacja Wieloletniego programu promocji biopaliw i innych paliw odnawialnych w transporcie na lata 2008 – 2014, przyjętego przez Radę Ministrów w dniu 24 lipca 2007 roku.

    Działania mają na celu osiągnięcie przez Polskę celów wynikających z regulacji unijnych dla odnawialnych źródeł energii. Scenariusze rozwoju OZE w Polityce Energetycznej Polski pokazują, że do osiągnięcia celów unijnych (do 2020) produkcja energii elektrycznej brutto w roku 2020 powinna wynosić ok. 31 TWh, co będzie stanowić 18,4% produkcji całkowitej, a w 2030 r. - poziom 39,5 TWh, co oznacza ok. 18,2% produkcji całkowitej. Największy udział będzie stanowić energia z elektrowni wiatrowych – w 2030 r. ok. 18 TWh, co odpowiada ok. 8,2% przewidywanej produkcji całkowitej brutto. Przewiduje się także znaczący wzrost produkcji energii przy wykorzystaniu wysokosprawnych jednostek kogeneracji, mianowicie do 47,9 TWh w 2030 r (w roku 2006 produkcja w tego typu jednostkach wyniosła 24,4 TWh).

    Przedstawione scenariusze prowadzą do tego, że udział OZE w całkowitym zużyciu energii pierwotnej wzrośnie z poziomu ok. 5% (2006 r.) do 12% w 2020 r. i 12,4% w 2030 r.

    Ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko

    Głównymi celami polityki energetycznej w tym obszarze są:

    • Ograniczenie emisji CO2 do 2020 roku przy zachowaniu wysokiego poziomu bezpieczeństwa energetycznego,

    • Ograniczenie emisji SO2 i NOx oraz pyłów (w tym PM10 i PM2,5) do poziomów wynikających z obecnych i projektowanych regulacji unijnych,

    • Ograniczanie negatywnego oddziaływania energetyki na stan wód powierzchniowych i podziemnych,

    • Minimalizacja składowania odpadów poprzez jak najszersze wykorzystanie ich w gospodarce,

    • Zmiana struktury wytwarzania energii w kierunku technologii niskoemisyjnych.

    Poza działaniami, które przewidziane zostały do zrealizowania w polityce energetycznej duże znaczenie dla osiągnięcia przedstawionych celów będzie miała realizacja „Polityki ekologicznej państwa w latach 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016”, szczególnie w zakresie obniżania emisji pyłów, wykorzystania odpadów oraz ochrony wód powierzchniowych i podziemnych.

    Realizacja całego dokumentu PEP2030 będzie wspomagana działaniami Polski w środowisku międzynarodowym, w tym w szczególności na forum Unii Europejskiej, prowadzącymi do kształtowania światowej i europejskiej polityki energetycznej w sposób uwzględniający specyfikę naszego kraju. Realizacja tego dokumentu ma być kluczem do osiągnięcia wspólnotowych celów z zakresu energetyki i ochrony środowiska.

    KRAJOWY PLAN DZIAŁANIA W ZAKRESIE ENERGII ZE ŹRÓDEŁ ODNWIALNYCH

    Krajowy Plan Działań powinien być przedłożony do Komisji Europejskiej najpóźniej do dnia 30 czerwca 2010 r. Polska przedłożyła dokument z ponad 5 miesięcznym opóźnieniem, tj. dnia 9 grudnia 2010 r. (Polska wśród 3 krajów najpóźniej). Przedstawione w dokumencie scenariusze liczbowe (moce zainstalowane, produkcja i zużycie energii całkowitej i ze źródeł odnawialnych) korespondują do osiągnięcia celu w roku 2020 z nadwyżką na poziomie 0,5%. Największy wkład w realizację celu ma być poczyniony przez energię cieplną ze źródeł odnawialnych (ok. 55% całego wolumenu energii generowanej w źródłach OZE), w dalszej kolejności energia elektryczna ze źródeł odnawialnych (ok. 26%) i dalej odnawialne paliwa transportowe (ok. 19%). W pozostałych krajach UE tendencja rozwoju OZE jest inna - większą uwagę kraje UE skupiają na zwiększeniu, przede wszystkim, produkcji energii ze źródeł odnawialnych w sektorze elektroenergetyki.

    Klarowną informacją przedstawioną w Krajowym Planie Działań jest to, że pełne wdrożenie Dyrektywy 2009/28/WE nastąpi w drodze uchwalenia odrębnej ustawy o odnawialnych źródłach energii.

    Krajowy Plan nie przedkłada szczegółów, w jakim kierunku przygotowywane będą przepisy, w tym z zakresu systemów wsparcia, dostępu do sieci czy uproszczenia procedur realizacji inwestycji. Dokument omawia wiele obecnie obowiązujących przepisów, bardzo często z ich błędną interpretacją prowadzącą do niesłusznego stwierdzenia, że w danym zakresie przepisów, Dyrektywa już została w polskich przepisach wdrożona. Dla przykładu warto przytoczyć tu choćby zapis o rzekomym priorytetowym czy nawet gwarantowanym, w porównaniu do źródeł konwencjonalnych, dostępie jednostek OZE do sieci elektroenergetycznej – obecne przepisy zapewniają jedynie priorytetowy przesył energii, ale dopiero po uzyskaniu przyłączenia.

    Kluczowym środkiem, który winien był znaleźć się w Krajowym Planie jest kształt i przyszłość systemów wsparcia, w oparciu o które inwestorzy mogą przygotować model finansowy przedsięwzięcia inwestycyjnego. Obecne przepisy, określone ustawą Prawo energetyczne i aktem wykonawczym w postaci rozporządzenia Ministra Gospodarki określają funkcjonowanie operacyjnego systemu wsparcia wytwórców energii elektrycznej ze źródeł OZE (prawa majątkowe do tzw. zielonych certyfikatów) jedynie do końca roku 2017. Ten mechanizm wsparcia uznany został przez autorów Krajowego Planu Działań jako „popyt na prawa majątkowe w wieloletniej perspektywie”. Choć wiadomo, że perspektywa - licząc od 2010 (data wydania dokumentu) - lat 6 na popyt na certyfikaty jest żadna przy typowym okresie kredytowania wynoszącym 15 lat oraz przy średnim czasie realizacji inwestycji sięgającym 3-5 lat (o ile przedsięwzięcie zostanie zrealizowane w ogóle z sukcesem).

    Za wątpliwe należy uznać możliwość osiągnięcia celu Dyrektywy realizując przyjęty scenariusz Krajowego Planu Działania nie tylko za sprawą braku przejrzystych i dobrze zaprojektowanych planów dla przepisów implementujących Dyrektywę. Bowiem popełniono kilka poważnych błędów metodologicznych. Dla przykładu, w tabeli 1 dokumentu, o ile przedstawiono poprawnie finalne zużycie energii (całkowite) w poszczególnych sektorach, tak łączne zużycie niestety jest niedoszacowane z uwagi na uwzględnienie przy wyliczaniu tego finalnego całkowitego zużycia energii brutto transportu opartego tylko na ropie i benzynie (tak jak w art. 3 ust. 4 lit. a Dyrektywy). Taka metodologia dopuszczona została Dyrektywą do wyliczenia udziału OZE tylko w sektorze transportu, ale nie łącznego celu ogólnego! Niedoszacowanie finalnej energii końcowej skutkuje, niestety, zmniejszeniem de facto wyliczonego udziału z 15,5% planowanego przez rząd do poniżej 15%. Inny błędem metodologicznym było pomylenie pojęcia produkcji z zużyciem energii i w konsekwencji podwójne policzenie energii elektrycznej wyprodukowanej w źródłach odnawialnych i zużytej na potrzeby sektora transportowego. Należy zabiegać, aby tworzone przepisy zapowiedzianą ustawą o odnawialnych źródłach energii pozwoliły postrzegać Polskę, jako kraj w którym warto zainwestować w sektor odnawialnych źródeł energii. Bowiem, mając na uwadze obecne dane statystyczne produkowanej energii z OZE, cel ustalony Dyrektywą 2009/28/WE dla Polski na poziomie 15% w roku 2020 jest bardzo ambitny i jego realizacja wymaga znacznie większej liczby inwestycji w nowe moce wytwórcze niż dotychczasowe dokonania.

    KIERUNKI ROZWOJU BIOGAZOWNI ROLNICZYCH W POLSCE NA LATA 2010-2020

    Dokument strategiczny zakłada, że w każdej polskiej gminie do 2020 roku powstanie średnio jedna biogazownia rolnicza. Szacuje się w innych dokumentach strategicznych, że całkowita moc zainstalowana elektryczna z biogazu w Polsce w roku 2020 może sięgnąć 1 GW, przy ok. 90 MW obecnie zainstalowanych (w tym instalacje na biogaz wysypiskowy oraz z osadów ściekowych).

    Zasadniczym celem dokumentu jest optymalizacja systemu prawno-administracyjnego w zakresie inwestowania w biogazownie rolnicze wytwarzające biogaz nie tylko do napędu silnika kogeneracyjnego ale także do zasilania sieci dystrybucyjnej gazowej. W przypadku tego ostatniego ustawodawca nadał możliwość integracji z siecią gazową właśnie tylko i wyłącznie biogazowni rolniczej. Ich rozwój uzależniony będzie od warunków wsparcia, jakie zaplanowane zostaną w projektowanej ustawie o odnawialnych źródłach energii.

    Dokument wskazuje możliwości współfinansowania tego typu instalacji ze środków publicznych, zarówno krajowych jak i Unii Europejskiej, dostępnych w ramach krajowych i regionalnych programów operacyjnych. Niestety operuje głównie w ramach funkcjonujących, kończących się środków pomocowych, a nie wskazuje kierunków uruchomienia nowych źródeł finansowania inwestycji.

Regulacje

  • Sektor odnawialnych źródeł energii w Polsce nie posiada obecnie odrębnej ustawy. Regulacje z zakresu energetyki, planowania przestrzenengo i innych procedur natury administracyjno-prawnej rozproszona jest w wielu aktach rangi ustawowej oraz wykonawczej.

    Ze względu na obowiązującą do dnia 23 kwietnia 2009 roku dyrektywę 2001/77/WE wiele zagadnień regulacyjnych (w tym także systemy wsparcia) w polskim ustawodawstwie poświęcona jest szczególnie sektorowi zielonej energii elektrycznej. Mając na względzie postanowienia nowej Dyrektywy w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych 2009/28/WE, opartej na bardziej kompleksowym, ponadbranżowym podejściu do promocji odnawialnych źródeł, konieczne będzie przeprowadzenie kolejnych zmian legislacyjnych, idących znacznie dalej niż dość obszerna nowelizacja ustawy Prawo energetyczne, uchwalona przez Sejm 8 stycznia 2010 r., dotycząca warunków przyłączenia OZE (i innych źródeł) do sieci elektrycznej i wsparcia produkcji i wykorzystania biogazu. Rząd w przyjętym dnia 7 grudnia 2010 r. dokumencie strategicznym "Krajowy Plan Działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych", zapowiedział implementację przepisów unijnych z zakresu OZE poprzez uchwalenie nowej odrębnej ustawy o odnawialnych źródłach energii. Jej przyjęcie, wraz z aktami wykonawczymi nastąpić powinno do 5 grudnia 2010 r. Jednakże prace nad przygotowaniem ustawy opóźniają się. Zdaniem PIGEO, implementacja Dyrektywy nie nastąpi wcześniej niż w drugiej połowie 2013 r. Dlatego nowo wybrany rząd zobowiązany będzie do wypracowanie dobrych i sprawdzonych rozwiązań prawnych pozwalających na realizację większej liczby inwestycji w krótszym czasie promowanych stabilnym i przewidywalnym systemem wsparcia.

    Zgodnie z zapowiedzianą koniecznością transpozycji Dyrektywy 2009/28/WE wiele przepisów regulujących rynkiem odnawialnych źródeł energii wkrótce ulegnie zmianie. Tym niemniej w skrócie przedstawimy wybrane obecne uwarunkowania prawne sektora w Polsce. Regulacje dotyczące energetyki odnawialnej w Polsce zawarte są przede wszystkim w dwóch aktach rangi ustawowej:

    • Ustawie Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r. z późniejszymi zmianami.

    Ustawa określa zasady kształtowania polityki energetycznej państwa, zasady i warunki zaopatrzenia i użytkowania paliw i energii, w tym ciepła, oraz działalności przedsiębiorstw energetycznych, a także określa organy właściwe w sprawach gospodarki paliwami i energią. Celem ustawy jest tworzenie warunków do zrównoważonego rozwoju kraju, zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego, oszczędnego i racjonalnego użytkowania paliw i energii, rozwój konkurencji, przeciwdziałania negatywnym skutkom naturalnych monopoli, uwzględnianie wymogów ochrony środowiska, zobowiązań wynikających z umów międzynarodowych oraz równoważenie interesów przedsiębiorstw energetycznych i odbiorców paliw i energii. W rozporządzeniu wykonawczym określono wymagania do klasyfikowania energii jako wytworzonej ze źródeł odnawialnych na potrzeby wsparcia tzw. zielonymi certyfikatami oraz zakres obowiązków spoczywających na podmiotach sprzedających energię elektryczną odbiorcom końcowym.

    Do ustawy wydane jest rozporządzenie wykonawcze Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 2008 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązku potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym źródle energii. Rozporządzenie określa zakres stosowania źródeł odnawialnych do kwalifikowania energii wsparciem systemem wsparcia oraz określa w związku z przyjętym systemem wsparcia obowiązki na podmioty sprzedające energię elektryczną odbiorcom końcowym.

    • Ustawie o biokomponentach i biopaliwach ciekłych z dnia 25 sierpnia 2006 r. z późniejszymi zmianami.

    Ustawa określa m.in. zasady wykonywania działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania biokomponentów w tym biopaliw ciekłych na własny użytek przez rolników oraz w zakresie wprowadzania do obrotu biokomponentów i biopaliw ciekłych.

    Do ustawy wydane jest rozporządzenie wykonawcze Rady Ministrów z dnia 15 czerwca 2007 r. w sprawie narodowych celów wskaźnikowych na lata 2008 – 2013. Narodowe Cele wskaźnikowe przedstawiają minimalny udział biokomponentów i innych paliw odnawialnych w ogólnej ilości paliw ciekłych i biopaliw ciekłych zużywanych w ciągu roku kalendarzowego w transporcie, liczony według wartości opałowej. Minimalny udział biokomponentów i innych paliw odnawialnych w ogólnej ilości paliw zużywanych w transporcie w danym roku, który wynosi odpowiednio: 6,2% (2011); 6,65% (2012); 7,10% (2013). Podmioty zobowiązane do realizacji Narodowych Celów Wskaźnikowych zgodnie z ustawą to przedsiębiorcy wykonujący działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania, importu lub nabycia wewnątrzwspólnotowego paliw ciekłych lub biopaliw ciekłych, którzy sprzedają lub zbywają je w innej formie na terytorium Polski lub zużywają na potrzeby własne.

    W Polsce, w ramach regulacji dotyczących biopaliw, nie ma wparcia dla wykorzystania biogazu jako substytutu biodiesla i bioetanolu ani dla „zielonej” energii elektrycznej w transporcie, jako alternatywnych możliwości wykorzystania paliw i energii z OZE.

    Definiowanie odnawialnych źródeł energii

    Zgodnie z ustawą - Prawo energetyczne, przez odnawialne źródło energii (OZE) rozumie się - źródło wykorzystujące w procesie przetwarzania energię wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalną, fal, prądów i pływów morskich, spadku rzek oraz energię pozyskiwaną z biomasy, biogazu wysypiskowego, a także biogazu powstałego w procesach odprowadzania lub oczyszczania ścieków albo rozkładu składowanych szczątek roślinnych i zwierzęcych.

    Ustawa Prawo energetyczne definiuje odnawialne źródło energii ale dopiero rozporządzenie wykonawcze przedstawia jaką energię uznaje się za energię ze źródła odnawialnego, za którą przysługuje wsparcie w postaci świadecta pochodzenia, czyli tzw. zielonych certyfikatów. W myśl rozporządzenia, niezależnie od mocy źródła do energii wytworzonej do energii ze źródła odnawialnego zalicza się:

    • energię elektryczną lub ciepło pochodzące w szczególności:

    o z elektrowni wodnych oraz z elektrowni wiatrowych,

    o ze źródeł wytwarzających energię z biomasy oraz biogazu,

    o ze słonecznych ogniw fotowoltaicznych oraz kolektorów do produkcji ciepła,

    o ze źródeł geotermalnych

    • część energii odzyskanej z termicznego przekształcania odpadów komunalnych.

    W przypadku energii wytwarzanej w jednostce wytwórczej, w której są spalane biomasa lub biogaz wspólnie z innymi paliwami, do energii wytwarzanej w odnawialnych żródłach energii zalicza się część energii elektrycznej lub ciepła odpowiadająca udziałowi energii chemicznej biomasy lub biogazu w energii chemicznej paliwa zużywanego do wytwarzania energii, obliczaną na podstawie rzeczywistych wartości opałowych tych paliw odpowiednio.

    Energia wytwarzana przez dany podmiot w OZE może zostać wykorzystana na własne potrzeby podmiotu lub wprowadzona do krajowej sieci elektroenergetycznej (w przypadku energii elektrycznej) lub do sieci ciepłowniczej (w przypadku ciepła) i sprzedana odpowiedniemu przedsiębiorstwu energetycznemu zajmującego się obrotem i/lub sprzedażą energii odbiorcom końcowym. Nieznacznie odmiennie regulowany jest rynek energii elektrycznej i rynek ciepła wytworzonych w OZE.

    Zasady sprzedaży energii elektrycznej i ciepła z OZE

    Obowiązek zakupu energii elektrycznej wytworzonej w OZE spoczywa na tzw sprzedawcy z urzędu, na obszarze działania którego nastąpiło przyłączenie jednostki OZE do sieci. Obowiązek zakupu ciepła z OZE spoczywa na przedsiębiorstwie energetycznym, które zajmuje się obrotem ciepła i które to ciepło sprzedaje. Gwarancję odbioru/zakupu energii posiada wytwórca mający koncesję na wytwarzanie energii w OZE podłączonego do sieci. Zakup ten odbywa się po średniej cenie sprzedaży energii na rynku konkurencyjnym z poprzedniego roku kalendarzowego w przypadku energii elektrycznej, a w przypadku ciepła koszt zakupu ciepła OZE nie może wpłynąć na wzrost cen ciepła lub stawek opłat za ciepło dostarczane odbiorcom końcowym podłączonych do sieci przedsiębiorcy dokonującego zakupu ciepła z OZE. W przypadku energii elektrycznej z OZE zakup dotyczy całej ilości oferowanej do sprzedaży energii, zaś w przypadku ciepła z OZE, ilość oferowanej do sprzedaży energii nie powinna przekroczyć całkowitego zapotrzebowania odbiorców przedsiębiorstwa na ciepło, któremu oferuje się sprzedaż ciepła z OZE. Koszt zakupu energii OZE ponoszone w związku z realizacją obowiązku uwzględnia się w taryfach (przedstawionych wszystkim odbiorcom podłączonym do sieci) sprzedawców z urzędu/przedsiębiorstw energetycznych realizujących ten obowiązek.

    Dostęp do sieci

    Aby wskazane regulacje dotyczące odbioru/zakupu energii miały moc prawną konieczne jest przyłączenie jednostki do sieci. Warto podkreślić, że energia elektryczna wytwarzana w OZE (także w jednostce wysokosprawnej) podłączonej do sieci elektroenergetycznej

    ma pierwszeństwo w przesyle, nie ma jednak gwarancji przyłączenia. Odmowa przyłączenia wydana przez operatora może mieć miejsce jedynie w przypadku braku technicznych lub ekonomicznych warunków do przyłączenia. Słaby stan infrastruktury sieci w Polsce oraz brak planów ich rozwoju i tym samym dostępu do informacji o możliwości przyłączenia są głównymi barierami w rozwoju OZE a szczególnie sektora energii elektrycznej.

    Za przyłączenie do sieci pobiera się opłaty. Zgodne z przepisami zawartymi w znowelizowanej ustawie Prawo energetyczne aby przyłączyć OZE (dotyczy jednostek wytwarzających energię elektryczną) podmiot ubiegający się o przyłączenie musi wnieść kaucję (w wysokości

    30 PLN/kW) na poczet przyłączenia oraz dostarczyć dokument planistyczny uwzględniający możliwość zlokalizowania na danym terenie danego źródła OZE. Nie ma jednak gwarancji zwrotu kaucji w przypadku kiedy podmiot nie akceptuje otrzymanych warunków przyłączenia wymaganych do spełnienia od podmiotu ubiegającego się o przyłączenie jednostki OZE. Jest to poważny problem, gdyż nie ma jasno określonej wysokości opłaty za przyłączenie.

    W przypadku biometanu powstałego z biogazu rolniczego należy spełnić wymogi w zakresie jakości wtłaczanego do sieci gazu, który parametrami musi być zbliżony do jakości gazu ziemnego. Wymogi dotyczące jakości biometanu zawarte zostaną w opracowywanym przez ministerstwo gospodarki rozporządzeniu.

    System wsparcia - zielone certyfikaty

    Obecnie w Polsce funkcjonuje system wsparcia dla energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym źródle energii. Oparty jest on na świadectwach pochodzenia (tzw. zielonych certyfikatach) wydawanych na wniosek wytwórcy za pośrednictwem operatora przez prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (URE), które poświadczają że energia elektryczna została wytworzona w OZE (dotyczy energii elektrycznej).

    W przypadku biometanu wtłoczonego do sieci (zgodnie ze znowelizowaną ustawą od dnia 1 stycznia 2011) każda jego ilość wtłoczona do sieci będzie przeliczana na ekwiwalentną ilość energii elektrycznej i podlegała mechanizmowi wsparcia zielonym certyfikatem (mechanizm przeliczenia na ekwiwalentną ilość energii elektrycznej nie jest jeszcze znany).

    Obrót prawami majątkowymi do świadectw pochodzenia na rynku wewnętrznym (krajowym) umożliwia wytwórcom OZE uzyskanie dodatkowego przychodu z tytułu produkcji energii w OZE (oprócz przychodów ze sprzedaży fizycznego produktu jakim jest energia elektryczna). Do zakupu odpowiedniej ilości świadectw pochodzenia w danym roku zobowiązani są sprzedawcy energii do odbiorców końcowych. Alternatywnie wskazane wyżej podmioty mogą wnieść opłatę zastępczą (jednostkowa opłata dla każdej MWh energii publikowana jest corocznie przez prezesa URE). Zwykle wartość opłaty zastępczej jest maksymalną ceną jaką może w danym roku osiągnąć zielony certyfikat. Wartość opłaty zastępczej za 2011 r. (jednostkowej) wynosi 274,92 PLN za MWh, przy cenie energii (gwarantowanej) wynoszącej 195,21 PLN za MWh. Przedsiębiorstwa energetyczne, które nie dopełniły obowiązku (zakup certyfikatów lub wniesienie opłaty zastępczej w danym roku) podlegają karze. Opłaty zastępcze i kary wnoszone są na konto Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i do końca 2009 r. przeznaczone były wyłącznie na wsparcie inwestycji OZE.

    Obowiązek spoczywający na danym przedsiębiorstwie (w zakresie zakupu certyfikatów/wniesienia opłaty zastępczej) na dany rok stanowi odpowiedni procentowy udział energii elektrycznej w całkowitej ilości energii elektrycznej dostarczonej przez to przedsiębiorstwo do odbiorców końcowych. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 2008 r. o świadectwach pochodzenia OZE, udział ten wynosi:

    • 10,4% za rok 2011

    • 10,4% za rok 2012

    • 10,9% za rok 2013

    • 11,4% za rok 2014

    • 11,9% za rok 2015

    • 12,4% za rok 2016

    • 12,9% za rok 2017

    Omówiony w skrócie system wsparcia jest jednakowy dla wszystkich źródeł OZE i dotyczy energii elektrycznej zarówno wprowadzanej do sieci jak i zużywanej na własne potrzeby wytwórcy. Aby otrzymywać świadectwa trzeba posiadać koncesję lub w przypadku biogazu rolniczego być zarejestrowanym.

    Warto także podkreślić, że przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się wytwarzaniem energii elektrycznej w odnawialnych źródłach energii o łącznej mocy elektrycznej nieprzekraczającej 5 MW zwalnia się z:

    • opłat za wpis do rejestru świadectw pochodzenia oraz dokonane zmiany w rejestrze

    • opłaty skarbowej za wydanie świadectwa pochodzenia

    • opłaty skarbowej za wydanie koncesji na wytwarzanie energii elektrycznej w odnawialnych źródłach energii.

    Energia elektryczna wytworzona w odnawialnych źródłach zwolniona jest także od podatku akcyzowego.

    Procedury administracyjno - prawne realizacji inwestycji

    Inwestycja w energetykę odnawialną jest dość złożonym i zaawansowanym przedsięwzięciem zarówno z technicznego, logistycznego, ekonomicznego a przede wszystkim z prawnego punktu widzenia. W zależności od rodzaju OZE (technologii, generowanego rodzaju energii) i wielkości a także regionu lokalizacji przyszłej inwestycji procedury administracyjno-prawne mogą się znacząco różnić od siebie. Każda inwestycja wymaga szeregu pozwoleń, decyzji i umów z właściwymi władzami administracyjnymi.

    Przeprowadzenie inwestycji można podzielić na trzy zasadnicze etapy:

    • deweloperski

    • budowa jednostki OZE

    • eksploatacja.

    Najbardziej zaawansowanym pod względem formalno-prawnym jest faza deweloperska. Składa się na niego przede wszystkim:

    • pozyskanie terenu - decyzja lokalizacyjna

    • decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach

    • pozwolenie na budowę

    i w dalszej kolejności uzyskanie odpowiednio koncesji lub rejestracji na prowadzenie działalności gospodarczej polegającej na wytwarzaniu energii ze źródeł odnawialnych.

    Więcej informacji związanych z uwarunkowaniami rozwoju odnawialnych źródeł energii PIGEOR udziela tylko firmom członkowskim. Zachęcamy do zapoznania się z działaniami prowadzonymi na rzecz firm zrzeszonych oraz z procedurą przyjęcia w poczet Izby.